چرا کف پای ما ترک میخورد؟
گاهی با آن که مراقبت خوبی از پاهایمان داریم و مرتبا از کرمهای مرطوبکننده برای نرمی و لطافت آنها استفاده میکنیم، باز هم شاهد ترک خوردن و پینه بستن کف آنها هستیم. حتی بعضی اوقات این ترکها زخمی و خونی نیز میشوند. چرا این اتفاق میافتد؟ ترک کف پا زمانی ظاهر میشوند که پوست کف و مخصوصا پاشنهی پا سفت و خشک میشود و گاهی در اثر فشار زیاد پینه میبندد. ایجاد پوست خشک و ضخیم در حاشیهی پاشنهی پا، اولین علامت در شروع ترک پاست. افزایش فشار روی پاشنهی پا که منجر به پخش شدن آن به اطراف و کشیدگی پوست پا میشود، باعث ترک خوردن پوست این قسمتها شده و ترکهای به وجود آمده به مرور عمیقتر میگردند.
معمولا در این شرایط استفاده از کرم مرطوبکننده یا وازلین برای ترک پا، جلوی ترک خوردن و بدتر شدن شرایط را میگیرد؛ مخصوصا در هوای سرد و خشک زمستان. اما اگر این راهکار برایمان موفقیت آمیز نبود، ممکن است به این معنی باشد که با مشکل بزرگتری مواجهیم.
ترک پا به خودی خود برای ما خطری ندارد، اما گاهی عفونتهای فرصتطلب روی آن سوار میشوند و منجر به عفونت پوستی به نام سلولیت میگردند که درمان آن نیازمند مصرف آنتیبیوتیکهای قویست و گاهی منجر به بستری در بیمارستان میشود.
وقتی پوست کف پا خشک و سفت میشود، ترک پا ایجاد میشود. در این حالت، پوست به دلیل کمبود آب، خاصیت ارتجاعی خود را از دست میدهد و دچار شکاف و آسیب میشود.
اضافه وزن یا چاقی فشار بیشتری به پاشنه پا وارد میکند و باعث تشدید ترکها میشود. ایستادن طولانیمدت، بهویژه روی سطوح سخت، نیز به پوست آسیب میزند. استفاده از کفشهای باز، مخصوصاً کفشهایی که پشت آن محافظ ندارد، باعث میشود پاشنه پا بیشتر در معرض خشکی، فشار و ترک قرار گیرد.
شایعترین علائم ترک پا چیست؟
- پوست خشک و زبر
- ترکهای عمیق و دردناک
- پوستهریزی یا کندهشدن راحت پوست پا
- تاول
- بوی بد و غیر طبیعی
- تورم
- تغییر رنگ
- سست شدن پوست
ترک پا در افراد مبتلا به دیابت اهمیت ویژهای دارد؛ زیرا در بسیاری از دیابتیها اعصاب پا فاقد حس درد هستند و ممکن است فرد متوجه زخمیشدن همین ترکهای ساده نشود. این زخم در صورت عدم توجه بیمار و عدم درمان به موقع ممکن است به زخم پای دیابتی منجر شود که درمانی بسیار سخت و اذیتکننده خواهد داشت. به همین دلیل توصیه میشود همهی افراد، به ویژه دیابتیها، هر روز سلامت پاهای خود را به دقت بررسی نمایند و دو تا سه بار در روز از مرطوبکننده برای پاهایشان استفاده کنند.
چه چیزی باعث ایجاد ترک پا میشود؟
وقتی پوست کف پا، مخصوصاً پاشنه، خشک و ضخیم میشود، ترک پا بهتدریج شروع میکند به ظاهر شدن. در این وضعیت، اگر فشار زیادی به چربی زیر پاشنه وارد شود، پوست خشک و ضخیم آن دچار ترک و شکاف میشود.
افراد در هر سن و شرایطی ممکن است ترک پا را تجربه کنند. اما برخی عوامل احتمال بروز آن را بیشتر میکنند؛ عواملی مثل پوشیدن صندل یا کفشهای باز، حمام با آب بسیار داغ، استفاده از صابونهای قوی، داشتن پوست سرد و خشک، زندگی در هوای سرد و خشک، و ایستادن طولانیمدت.
همچنین برخی بیماریها هستند که در صورت عدم درمان یا کنترل صحیح میتوانند منجر به شکنندگی پوست و ایجاد ترک در آن شوند. برخی بیماریها احتمال ایجاد ترک پا را افزایش میدهند. کمکاری تیروئید باعث خشکی پوست میشود و ترکهای پا را تشدید میکند. افراد مبتلا به دیابت، بهدلیل مشکلات گردش خون و خشکی پوست، بیشتر دچار ترک پاشنه میشوند. عفونت قارچی پا (پای ورزشکاران) موجب پوستهپوسته شدن و شکاف در ناحیه کف پا میشود. خار پاشنه فشار زیادی به پوست وارد میکند و احتمال ترک را بالا میبرد. در سندرم شوگرن، رطوبت بدن بهشدت کاهش مییابد و پوست، بهویژه در نواحی پاشنه، خشک و آسیبپذیر میشود.
گاهی ترک پایی که به درمانهای عادی جواب نمیدهد، اولین نشانه از این بیماریهای زمینهای است. همچنین کمبود برخی ویتامینها مثل ویتامین C، E، B3 (نیاسین) که نگهدارندهی رطوبت و ترمیم کنندهی پوست هستند، میتواند منجر به ایجاد ترک در کف پاهایمان شود.
علل ایجاد ترک پا
- پوست خشک: زمانی که پوست آب خود را از دست میدهد، حالت کشسانی آن کاهش مییابد که منجر به ایجاد ترک در آن میشود. عواملی مثل رطوبت پایین هوا، سرمای هوا یا مواجههی طولانی مدت با آب میتوانند پوستمان را خشک نمایند.
- فشار زیاد روی پاها یا چاقی
- پوشیدن کفش نامناسب (باز یا تنگ)
- بیماریهای دیگر مثل دیابت، کم کاری تیروئید، اگزما، یا پسوریازیس که پوست بدن را خشکتر میکنند.
- افزایش سن: پوست ما با روند پیری به طور طبیعی خشکتر شده و با از دست دادن رطوبت خود، حالت کشسانیاش را نیز از دست میدهد.
- عدم رعایت بهداشت پا یا عدم مراقبت صحیح از پاها (شامل برداشتن سلولهای مرده و رطوبترسانی مرتب به پوست پا)
- پای ورزشکاران
- فعالیت بدنی زیاد
درمانهای خانگی ترک پا و استفاده از محصولات مناسب
در بسیاری از موارد، ترکهای کف پا را میتوان در خانه درمان کرد. انواع مختلف کرمهای ترک پا با ترکیبات گوناگون در داروخانهها موجود هستند که با شناخت علت ترک پا، انتخاب مناسبتری میتوان داشت.
- استفاده روزانه از کرمهای رطوبترسان، بهویژه آنهایی که حاوی اوسرین، اوره، سالیسیلیک اسید یا آلفا هیدروکسی اسید هستند، به نرم شدن پوست و کاهش ترکها کمک میکند.
- کرم ترک پا مَس با ترکیبات آلانتوئین، اوره و منتول، سلولهای مرده را از بین برده و با رطوبترسانی قوی، پوست را نرم و لطیف میکند.
- لانولین، پارافین و موم زنبورعسل موجود در این کرم، سد محافظتی روی پوست ایجاد کرده و رطوبت را برای مدت طولانی حفظ میکنند.
- روش شبانه: قبل از خواب پاها را ۱۰ دقیقه در آب گرم قرار داده، خشک کرده و با سنگ پا یا لیف نرم ماساژ دهید. سپس از کرم چرب یا وازلین استفاده کنید و جوراب نخی بپوشید تا رطوبت حفظ شود.
مراقبت طولانیمدت و استفاده از مواد طبیعی
برای مراقبت روزانه از پا و جلوگیری از ترکها، استفاده از ترکیبات طبیعی مفید است:
- روغن نارگیل: خاصیت مرطوبکنندگی و ضدباکتریایی دارد و ترکهای سطحی را بهبود میبخشد.
- عسل: یک رطوبترسان عالی است که با ترکیب آب گرم، میتواند پوست پا را نرم کند.
- ماسک موز: موز لهشده را روی پوست پا بمالید و پس از ۱۵ دقیقه بشویید. پتاسیم و روغنهای طبیعی آن، پوست را تغذیه میکنند.
- شی باتر: سرشار از ویتامینها و اسیدهای چرب، سد محافظ طبیعی پوست را تقویت کرده و نرمی بیشتری ایجاد میکند. علاوه بر این، استفاده مداوم از محصولات مناسب، بررسی روزانه سلامت پا و انتخاب کفش استاندارد به کاهش ترک پا کمک شایانی خواهد کرد.
روشهای طبیعی برای ترمیم ترک پا
اگر از طرفداران ترکیبات و روغنهای طبیعی هستید، این موارد کمک بزرگی در بهبود یا پیشگیری از ترک پا به شما خواهند کرد:
- روغن نارگیل: که به خواص مرطوبکنندگی و آنتیباکتریال معروف است، میتواند در محافظت از پاهایمان و یا بهبود ترکهای سطحی کمک کننده باشد. توصیه میشود شبها قبل از خواب ابتدا پاهای خود را بشوییم و به آرامیخشک کنیم. سپس با روغن نارگیل ماساژ داده و جوراب نخی بپوشیم تا روغن نارگیل جذب بیشتری داشته باشد.
- عسل: یک رطوبترسان عالی طبیعی است که رطوبت را وارد پوستمان میکند. توصیه میشود عسل را با آب گرم ترکیب کرده و به مدت 20 دقیقه پاهایمان را در آن قرار دهیم.
- ماسک موز: کافیست یک موز رسیده را کاملا له کرده و آن را به کف پاهای خود بمالیم. 20-15 دقیقه اجازه دهیم روی پاهایمان بماند و سپس با آب ولرم بشوییم. موز سرشار از روغنهای طبیعی و پتاسیم است که به رطوبترسانی پوست کمک میکنند.
- شی باتر: به عنوان یک روغن طبیعی برای پا، سرشار از ویتامینها و اسیدهای چرب است که سلولهای آسیب دیده را ترمیم کرده و کمک میکند سد محافظ طبیعی پوست به سلامت خود بازگردد.
چگونه از ترک پا پیشگیری نماییم؟
- مراقبت روزانه از پاها ضروری است، مخصوصاً برای افراد مبتلا به دیابت. بررسی مداوم پاها کمک میکند تا مشکلات احتمالی را زودتر تشخیص دهیم و از خطرات جلوگیری کنیم. اگر تغییرات غیرطبیعی مانند تورم، زخم، پوستهپوسته شدن، قرمزی، خارش، بوی نامطبوع یا نقاط گرم روی پوست مشاهده شود، باید سریعاً رسیدگی کرد تا از بروز مشکلات جدی جلوگیری شود. اقدام بهموقع باعث حفظ سلامت پاها و کاهش خطرات مرتبط میشود.
- برای حفظ بهداشت پا، هر روز آنها را با آب گرم بشوییم. بین انگشتان را با دقت بشوییم و کاملاً خشک کنیم تا رطوبت باقی نماند. پس از خشک کردن، کمی آرد نشاستهی ذرت یا پودر بچه بین انگشتان بزنیم تا از عفونت جلوگیری شود.
- ناخن های پایمان را مرتب کوتاه کنیم: برای این کار یادمان باشد ناخنهایمان را به صورت مورب و گرد نگیریم، بلکه برشی مستقیم و صاف بدهیم تا از داخل گوشت رفتن ناخنمان جلوگیری کنیم. یک راه دیگر پیشگیری از ورود ناخن به داخل پوست و گوشت انگشتمان، استفاده از سوهان ناخن بعد از گرفتن ناخنهاست. یادمان باشد هیچ گوشهی تیزی را بدون سوهان زدن رها نکنیم.
- از جوراب و کفش مناسب و محافظ استفاده نماییم: همیشه جوراب تمیز بپوشیم، جورابی که کاملا اندازهی پایمان و نرم و سبک است. برای خریدن کفش، ساعتهای انتهایی روز را انتخاب کنیم که پاهایمان نسبت به صبح ورم و اندازهی بیشتری دارد.
- از پاهایمان در مقابل حرارت زیاد و یا سرما محافظت کنیم: وقتی به ساحل میرویم یا در فضای باز قدم میزنیم، حتما از کفش مناسب استفاده نماییم. قسمتهایی از پا که بدون پوشش و در معرض آفتاب هستند را با کرم ضد آفتاب محافظت کنیم. اگر شبها پاهایمان سرد میشود، در رختخواب نیز جوراب نخی بپوشیم. در زمستان از چکمههای ضدآب و استاندارد استفاده کنیم تا پاهایمان را گرم و خشک نگه داریم.
پای ورزشکاران چیست؟
با وجود تمامی این توضیحات، گاهی ترک پا مخصوصا در زیر یا لای انگشتان پا، به دلیلی کاملا برعکس یعنی مرطوب بودن بیش از حد پا اتفاق میافتد؛ معمولا وقتی پاهایمان همیشه عرق کرده و خیس است به راحتی عفونت قارچی روی آن سوار شده و باعث عمیقتر کردن ترکها میشود. شاید برایمان عجیب باشد که بدانیم یکی از علل شایع ترکهای خشک کف پا، عفونت قارچی پاست که به عنوان پای ورزشکاران معروف است. پای ورزشکاران در اثر فعال شدن قارچهای فرصتطلب در محیط محبوبشان یعنی وجود همزمان تاریکی، رطوبت و گرما اتفاق میافتد. معمولا از لای انگشتان پا شروع میشود و اگر درمان مناسب صورت نگیرد به سایر مناطق نیز سرایت میکند. این حالت بیشتر در افرادی که پاهایشان زیاد عرق میکند، در دیابتیها و در افراد دچار نقص ایمنی دیده میشود.
با آن که این عفونت معمولا خود را با پوستهریزی و خارش در بین انگشتان و کف پا نشان میدهد، گاهی ممکن است پاشنهی پا را نیز درگیر کرده و منجر به شکافهای دردناک شود. پای ورزشکاران معمولا با داروهای بدون نیاز به نسخه که در داروخانه ها وجود دارد، در عرض یک هفته درمان میشود. اگر علی رغم مصرف صحیح این داروها، درمان نشد حتما باید توسط پزشک ویزیت و معاینه شویم.
درمان پای ورزشکاران
کرم موضعی کورتی مولد با دارا بودنِ دو مادهی دارویی کلوتریمازول که ضدقارچ است و هیدروکورتیزون که ضدالتهاب میباشد، یکی از درمانهای مناسب و کارآمد در پای ورزشکاران است. این کرم در تمام سنین حتی در نوزادان و سالمندان نیز قابل استفاده بوده و با مصرف منظم آن به صورت ۲ بار در روز و به مدت ۷ روز، میتوانیم بدون نیاز به مراجعه به پزشک، عفونت قارچی خفیف پای خود را، در مراحل اولیه درمان کنیم.
اگر این دارو یا داروهای مشابه بهدرستی مصرف شوند اما مشکل همچنان ادامه داشته باشد، پزشک باید ما را معاینه کند.
توصیههای پیشگیرانه از ابتلا به پای ورزشکاران
- پس از استحمام، لای انگشتان پا را به دقت خشک کنیم.
- قبل از پوشیدن دوبارهی کفشهایمان اجازه دهیم کاملا خشک شده باشند. همین که کفش ما کاملا خشک شود به قارچها فرصت ادامه زندگی و فعالیت نخواهد داد.
- اگر امکان دارد از دو یا چند جفت کفش در طول روز استفاده کنیم و مکررا کفشمان را عوض کنیم تا مانع از برخورداری قارچها از محیط مرطوب شویم.
- جورابهایمان را مرتب بشوییم و اجازه دهیم کاملا خشک شوند.
- حتما از جوراب نخی استفاده کنیم.
- از مرطوب کردن لای انگشتان پایمان با کرم یا هر چیز دیگری خودداری نماییم.
- هر روز مدتی را برای هوا دادن به پاهایمان اختصاص دهیم.
جمع بندی نهایی
خشکی پوست معمولا عامل اصلی و اولیه در ایجاد ترک پاست. وقتی رطوبت پوست کاهش پیدا میکند، پوست کف پا خشک و سفت میشود. ایستادنهای طولانیمدت فشار زیادی به پاشنه وارد میکند و احتمال ترکخوردگی را بالا میبرد. افرادی که کفشهای باز مانند صندل میپوشند، پاشنهی پایشان بیشتر در معرض هوا و خشکی قرار میگیرد. این عوامل کنار هم باعث میشوند ترک پا ایجاد شود یا ترکهای قبلی شدیدتر شوند.
ترکهای عمیق کف پا ممکن است منجر به عفونت شوند که اگر درمان نشود میتواند ترکهایی دردناک همراه با خونریزی ایجاد نماید. همین امر خود باعث پیشرفت عفونت و بدتر شدن ترکهای کف پا میشود.
با مراقبت از پاهایمان به صورت روزانه و منظم، میتوانیم از ایجاد ترکهای جدید پیشگیری کرده و ترکهای ایجاد شدهی قبلی را بهبود ببخشیم. مرطوبکننده پا را مرتب استفاده کنید تا پوست نرم بماند. سلولهای مرده را با سوهان پا یا سنگ پا بردارید. کفش مناسب بپوشید تا سلامت پاها حفظ شود.
یادمان باشد نوشیدن آب را فراموش نکنیم؛ اگر آب کافی وارد بدنمان شود پوستمان خشک نخواهد شد. رژیم غذایی ما نیز میتواند در سلامت پوستمان و حتی کاهش ترکهای کف پا موثر باشد. اگر از غذاهای حاوی امگا 3 و ویتامینهای A، C، E و همچنین زینک به مقدار کافی استفاده کنیم، سلامت پوست خود را در هر جایی از بدن تضمین خواهیم کرد. برای این منظور مصرف ماهی، مغزهای خوراکی، برگهای سبز و میوههای تازه را فراموش نکنیم.
