چرا شوره سر ایجاد می‌شود؟ روش‌های کنترل و درمان شوره سر

شوره‌ی سر یکی از مشکلات پوستی رایج و آزاردهنده است که تقریباً همه‌ی افراد در طول زندگی خود ممکن است با آن مواجه شوند. این اختلال پوستی معمولاً به صورت پوسته‌های سفید، طوسی یا زردرنگ روی کف سر یا موها ظاهر می‌شود. شوره معمولاً نتیجه‌ی ریزش سلول‌های مرده‌ی پوست سر است که به دلایل مختلفی می‌تواند ایجاد شود. اگر موهای شما تیره باشد، شوره‌ها راحت‌تر قابل مشاهده خواهند بود، به ویژه زمانی که روی شانه‌ها می‌ریزند. علاوه بر ظاهر ناخوشایند، شوره می‌تواند با احساس خشکی، خارش و تحریک پوست سر همراه باشد که ممکن است باعث ناراحتی و نارضایتی فرد شود.

این مشکل معمولاً به دلیل عوامل مختلفی مانند خشکی پوست، استفاده از محصولات نامناسب برای مو و پوست، اختلالات قارچی مثل مالاسزیا (که در پوست سر زندگی می‌کند)، استرس، تغییرات هورمونی، و گاهی اوقات عفونت‌های باکتریایی یا بیماری‌های پوستی خاص مانند اگزما یا پسوریازیس به وجود می‌آید. هرچند شوره یک مشکل شایع است، ولی در اکثر مواقع بی‌خطر و غیر واگیردار است، به این معنی که به راحتی از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود.

در برخی موارد، شوره می‌تواند به طور موقت افزایش یابد و در فصل‌های سردتر سال به دلیل کاهش رطوبت هوا یا استفاده از وسایل گرمایشی بدتر شود. با این حال، می‌توان با رعایت مراقبت‌های لازم و استفاده از شامپوهای ضد شوره مناسب، این مشکل را کاهش داد یا به طور کامل درمان کرد. شوره معمولاً با اصلاح برخی عادات مراقبت از مو، استفاده از محصولات مناسب و مدیریت عواملی مانند استرس قابل کنترل است.

علل شوره‌ی سر

خوب است بدانیم شوره‌ی سر به علت بهداشت پایین ایجاد نمی شود، اما اگر موهای خود را مرتب نشوییم شوره‌ها روی پوست سر تجمع یافته و بیشتر دیده می شوند! استرس و هوای سرد نیز معمولا موجب بدتر شدن شوره‌ی سر می شوند.

شوره به دلایل متعدد و مختلفی ایجاد می‌شود؛ مثلا در سن بلوغ که میزان ترشح سبوم یا چربی در پوست سر بیشتر است، شوره‌ نیز شیوع بیشتری دارد. در بسیاری از موارد، علت بروز شوره، تغییر در ساختار یا عملکرد سلول‌های پوست سر است که هم تکثیر سلول‌های آن دچار اختلال شده و هم به قارچ‎‌های فرصت طلب، اجازه‌ی رشد، تکثیر و تحریک پوست سر داده می‌شود.

آیا شوره‌ی سر نشانه‌ای از بیماری پوستی است؟

در اکثر مواقع، ایجاد شوره‌ی سر ناشی از علل نگران‌کننده و جدی نیست و به آسانی قابل درمان می‌باشد. در ادامه به چند نمونه از علل ایجادکننده‌ی شوره‌ی سر بر اساس ویژگی‌های آن‌ها اشاره می‌کنیم:

1. وجود لکه‌های قرمز، پوسته‌دار و خارش‌دار روی پوست سر، صورت و سایر قسمت‌های بدن. این وضعیت ممکن است ناشی از درماتیت سبورئیک باشد.

2. لکه‌های قرمز یا طوسی‌رنگ روی پوست سر، گاهی همراه با ریزش موی تکه‌ای.این  علامت می‌تواند به دلیل قارچ سر یا تینه‌آ کپیتیس باشد.

3. خشکی، قرمزی، پوسته‌پوسته شدن و خارش بسیار شدید در قسمت‌های مختلف بدن. احتمال دارد این علائم ناشی از اگزما باشند.

4. پوست قرمز و تحریک‌شده که ممکن است با تاول و ترک‌های پوستی همراه باشد؛ همچنین سابقه‌ی واکنش‌های حساسیتی به محصولاتی مانند رنگ مو، اسپری، ژل یا موس نیز وجود داشته باشد. این وضعیت می‌تواند به درماتیت تماسی مربوط باشد.

5. لکه‌های قرمز، پوسته‌دار و دردناک که با پوسته‌های نقره‌ای پوشیده شده‌اند. این علائم به احتمال زیاد ناشی از پسوریازیس هستند.

6. دلمه‌ی زرد چرب روی پوست سر بچه، ابروها یا ناحیه‌ی زیر پوشک. این نشانه‌ها می‌تواند به کلاه گهواره اشاره داشته باشد.

با شناخت این ویژگی‌ها و علل، می‌توان در صورت مشاهده‌ی آن‌ها، اقدامات لازم را برای درمان و کنترل شوره‌ی سر انجام داد.

درمان شوره‌ی سر

چگونه می توانیم شوره‌ی سرمان را درمان کنیم؟ انواع مختلفی از شامپوها و محصولات ضد شوره در داروخانه ها وجود دارند که کمک می‌کنند در اکثر موارد بدون نیاز به مراجعه به پزشک و با پیدا کردن شامپوی ضد شوره‌ی مناسب سر خودمان، شوره را درمان کنیم. برای خلاص شدن از شر شوره، باید به دنبال محصولی باشیم که حداقل یکی از این ترکیبات را داشته باشد:

• پیریتیون زینک
• سلنیوم سولفاید
• کتوکونازول 
• کل تار (همراه با سالیسیلیک اسید)

وقتی شامپوی مناسب را انتخاب کردیم ،حتما از دکتر داروساز یا پزشکمان در مورد نحوه‌ی استفاده از آن بپرسیم. شامپوی انتخابی‌مان را باید حداقل به مدت یک ماه استفاده کنیم و بعد در مورد اثرگذاری آن تصمیم بگیریم. ممکن است برای پیدا کردن شامپوی مناسب سر خود مجبور باشیم چند نوع مختلف با ترکیبات متفاوت را امتحان کنیم تا به نتیجه‌ای مطلوب برسیم. نباید انتظار داشته باشیم شامپو یا ترکیباتی که برای یک نفر کارآمد و مفید است، برای بقیه نیز اثرگذار باشد.

اگر با این موارد روبرو شدیم، باید حتما توسط پزشک معاینه شویم:

1. علیرغم مصرف یک ماهه‌ی شامپو ضد شوره، هنوز شوره یا علائم آن (مثل خارش یا خشکی پوست سر) را داریم.
2. شوره‌ی ما بسیار شدید است و پوست سرمان به شدت خارش دارد.
3. پوست سرمان قرمز یا متورم است.
4. روی صورت یا سایر مناطق بدنمان، لکه های پوسته دار یا خارش دار داریم.
5. در این موارد پزشک باید بررسی کند علت اصلی ایجاد شوره‌ی سر در ما چیست و به درمان تخصصی آن بپردازد.

درمان‌های طبیعی و خانگی برای شوره‌ی سر

اگر شما نیز از آن دسته افراد هستید که داروهای خانگی برای شوره‌ی سر را به داروهای شیمیایی ترجیح می‌دهید، پیشنهاد می‌کنیم این قسمت را مطالعه نمایید:

روغن چای سبز: برای کمک به درمان مشکلات پوستی از جمله آکنه و پسوریازیس استفاده می‌شود و گفته می‌شود که ممکن است خواص ضد باکتری و ضد قارچ نیز داشته باشد. پس منطقی به نظر می‌رسد که بتواند شوره را نیز کاهش دهد.

روغن نارگیل: این روغن با سه مکانیسم افزایش آبرسانی به پوست سر، ایجاد سد محافظ در مقابل آسیب‌های محیطی و همچنین کاهش التهاب، می‌تواند به کاهش شوره‌ی سر کمک کند.

آلوئه‌ورا: می‌توانیم از این ماده‌ی طبیعی و با خاصیت مرطوب‌کنندگی بسیار بالا برای بهبود شرایطی مثل سوختگی‌های پوستی، پسوریازیس یا حتی تبخال، استفاده کنیم. مطالعات زیادی داشتن خواص ضدقارچ را به ژل آلوئه‌ورا نسبت می‌دهند. از طرفی آلوئه‌ورا با خاصیت کاهنده‌ی التهاب، به بهبود شوره‌ی سر کمک می‌کند.

سرکه‌ی سیب: با داشتن خاصیت اسیدی، می‌تواند جلوی رشد قارچ‌های مزاحم پوست سر را بگیرد و شوره را کاهش دهد. همچنین با کاهش خشکی پوست سر، خارش را نیز کم می‌کند. البته هنوز پشتوانه‌ی علمی کافی برای این ادعا وجود ندارد و بهتر است برای به حداقل رساندن عوارض استفاده از سرکه سیب، ابتدا آن را رقیق نموده و با روغن‌های طبیعی گفته شده در بالا، ترکیب نماییم.

آسپیرین یا همان سالیسیلیک اسید: همان‌طور که در بالاتر نیز گفته شد، سالیسیلیک اسید یکی از ترکیبات دارویی به کار رفته در برخی شامپوهای ضد شوره می‌باشد که به دلیل خاصیت ضد‌التهابی، تحریک و خارش پوست سر را نیز کمتر می‌کند. می‌توانید دو قرص آسپیرین را خرد کرده و به شامپوی خود اضافه کنید تا شامپوی خانگی ضد شوره‌ی خودتان را بسازید.

امگا 3: وجود امگا 3 در فرایندهای ضدالتهابی و ضدتخریب سلولی، بسیار حیاتی است. گاهی اوقات کمبود اسیدهای چرب امگا 3 در بدن موجب خارش و پوسته‌ریزی در پوستمان می‌شود.

پروبیوتیک‌ها: با محافظت از سلول‌ها در مقابل آلرژی، با کاهش سطح چربی‌های مضر بدن و با کمک به کاهش وزن، سیستم ایمنی بدن ما را تقویت می‌کنند و به قارچ‌های مولد شوره‌ی سر، اجازه‌ی فعالیت و تکثیر نمی‌دهند.

جوش شیرین: می‌تواند به عنوان یک لایه‌بردار عمل کرده و سلول‌های مرده را از سطح پوست سر بردارد. در نتیجه با کاهش پوسته‌ریزی و خارش همراه خواهد بود. البته به تحقیقات علمی بیشتری در این زمینه نیاز است.

اجتناب از مصرف بعضی غذاها: غذاهایی مثل غذاهای فراوری شده، گوشت قرمز، سرخ‌کردنی‌ها، غذاها و نوشیدنی‌های شیرین و غذاهای آلرژی‌زا مثل گوجه‌فرنگی و بادمجان در بعضی از افراد با تشدید خارش پوست سر و شوره همراه هستند که در این افراد توصیه می‌شود مصرف این غذاها محدود گردد.

از آن طرف مصرف غذاهایی که “پروتئین” زیادی دارند، مثل ماهی و مرغ؛ مصرف مواد غذایی گیاهی یا جانوری حاوی “آهن” مناسب، مثل مرغ و ماهی یا عدس، اسفناج یا سبزیجات دارای برگ سبز، مواد غذایی با “امگا 3” بالا مثل روغن ماهی، آووکادو و مغزهای خوراکی (آجیل)؛ و “زینک” که در غلات کامل به وفور وجود دارد، می‌تواند به سلامت موها و پوست سرمان کمک بزرگی نماید.

مدیریت استرس: با آنکه استرس مستقیما باعث بروز شوره‌ی سر نمی‌شود، اما علائم درماتیت سبورئیک را مثل خشکی و خارش، تشدید می‌کند. بسیاری از مردم وجود استرس را با مشکلات پوستی از جمله ریزش مو، اگزما و آکنه مرتبط دانسته‌اند. پیشنهادهای ما برای مدیریت و کاهش استرستان:

• به موسیقی آرامش‌بخش گوش دهید.
• با دوستتان صحبت کنید.
• با خودتان صحبت کنید! از همان کلمات و جملاتی استفاده کنید که برای آرام کردن دوستتان به کار می‌برید.
• خوراکی‌های سالم مثل میوه، سبزی و غذاهای دریایی را فراموش نکنید.
• بخندید! حتی ادای خندیدن را هم که در بیاورید، مغز شما گول می‌خورد و هورمون شادی ترشح میکند.
• چای بنوشید؛ زمانی که استرس دارید، سعی کنید به جای نوشیدن قهوه یا نوشیدنی‌های انرژی‌زا، از چای که خاصیت آرامش‌بخش دارد استفاده نمایید.
• اگر استرس زیادی دارید، در دوره‌های ذهن‌آگاهی شرکت کنید و تمرینات آن را حتما انجام دهید.
• ورزش کنید؛ حتی برای یک دقیقه و حتی به اندازه‌ی چند قدم راه رفتن یا انجام چند حرکت کششی.
• به کمیت و کیفیت خوابتان توجه کرده و آن را منظم و کافی کنید.
• با تمرکز بر پر و خالی شدن ریه‌هایتان از اکسیژن، عمیق و آرام نفس بکشید.

اگر با وجود تمام توضیحات بالا، هنوز هم نمی توانید علت شوره‌ی سرتان را تشخیص دهید، نگران نباشید. ابتدا توصیه های گفته شده را برای مدت 3 تا 4 هفته انجام داده و در صورت عدم بهبود، توسط پزشکتان معاینه شوید. یادتان باشد شوره‌ی سر هیچ خطری برایتان ندارد و اگر درمان‌های ساده و خانگی یا حتی داروهای بدون نسخه‌ی داروخانه‌ها به کمکتان نیامد، هنوز هم درمان‌های دارویی تخصصی‌تری برای شما وجود دارد که با تشخیص و تجویز پزشک متخصص بیماری‎های پوست و مو، مشکل شما را حل خواهند کرد.